De Coronakans.

Drie radicale leefregels voor een prachtig nieuw normaal.

 

De situatie.

Als iets de boel op scherp heeft gezet in onze samenleving, is het wel de coronacrisis. Er is een splijtzwam ontstaan tussen de ramp die zich in de zorg voltrekt en die in de horeca, bij de jongeren en iedereen die thuis op elkaar gepakt zit. Ik lees berichten over vriendschappen die uit elkaar vallen, over agenten waar adressen van gepubliceerd worden, over de journalistiek als ‘slaaf van de macht’ en over de overheid en experts die elkaar tegenspreken. Verwarring, wantrouwen en gevoel van diepe verdeling zijn het gevolg.

De spagaat tussen individu en het collectief. Wat ik zie als grootse probleem is dat we in een spagaat zitten; een verregaand individualisme, daar waar we zaken collectief op moeten lossen. Het individu staat al een lange tijd centraal. Zelfbeschikking, zelfredzaamheid, persoonlijk leiderschap, het zijn termen die wij als uitgangspunt zijn gaan zien. Dat betekent dat jij degene bent die voor je eigen geluk kunt zorgen. Moet zorgen. Zowel bij de overheid als in de privésfeer maak jij zelf het verschil. Dus als het lukt ben jij de held en als dat niet lukt, dan heb je pech of is het je eigen schuld. Jij bent immers de regisseur van je leven, toch?

In de coronacrisis wordt een zware wissel getrokken op deze individuele capaciteit om te dealen met de omstandigheden. Ik zie dat mensen die gewend zijn voor zichzelf op te komen, financieel goed zitten en een krachtig sociaal netwerk hebben daar uitkomen. Vele anderen komen in de mangel terecht en kunnen zichzelf niet met de haren uit de modder. trekken. Niet genoeg buffer op allerlei gebieden: geld, netwerk, ruimte in huis. Alles wordt krapper. Dat geeft een groot gevoel van onmacht.

Aan de ander kant vraagt deze crisis om een collectieve oplossing. Dit geldt voor steeds meer zaken: het milieu, hoe we de samenleving economisch inrichten, de energietransitie en de migratiestromen zijn er slechts een paar van. Met andere woorden: het individualisme is niet meer houdbaar zoals we dat nu inrichten. Ik merk ik aan mijzelf en anderen om mij heen dat het individu deze problemen niet op kan lossen. Hoe kan ik als individu de verantwoordelijkheid nemen voor een wereldwijd probleem als een pandemie?

Er worden maatregelen over mij heen gestrooid waar ik mij blijkbaar aan moet houden, wellicht zonder dat ik veel nadeel voel van die pandemie. Ik zie het resultaat niet van mijn eigen isolatie en ook de noodzaak niet. Dat helpt mij niet om me aan maatregelen te houden van een overheid die ook nog eens met allerlei verschillende monden spreekt en een politiek die zelf in een cultuurcrisis zit.

En als je wél midden in de ellende van zorg, ziekte om de corona zit, dan snap je echt niet waarom al die mensen zo laks lopen te doen. Natuurlijk maakt de politiek fouten, we zitten in een crisis, maar dat kan toch geen reden zijn om…….

Hoe kunnen wij de oversteek maken naar elkaar?

Hoe kunnen wij elkaar hier in gaan begrijpen?

Hoe kunnen we het individu én het collectief tot zijn recht laten komen?

Hoe kunnen we van deze pandemie juist gebruik maken?

 

Drie radicale leefregels.

Onderstaande suggesties klinken net zo makkelijk als dat ze moeilijk zijn om toe te passen. Geven wij onze kinderen ook niet logisch klinkende uitgangspunten mee voor het leven? En zijn we daar niet jaren mee bezig, met wisselend succes?  En eerlijk, hebben wij soms ook niet de grootste moeite om ze zelf toe te passen?

• Mijn waarheid is niet dé waarheid.

Als er iets nodig is volgens mij, is dat ik me er constant van bewust ben hoeveel waarheden er zijn op deze wereld. Iedereen zit in een eigen informatiestroom, die ook steeds weer gevoed en bevestigd wordt. Voordat je het weet zit je in een werkelijkheid waar een ander zich totaal niet in herkent. Als iets mensen uit elkaar trekt, is het wel gelijk willen hebben op basis van ‘ik heb de juiste argumenten, dus jij moet nu naar mij luisteren.’  Of: ‘Laten we het wel bij de feiten houden.’  Of: ‘Het gaat mij om de inhoud.’

Hoeveel mensen laten zich overtuigen aan één van de vele mediatafels op de televisie door een ander in een discussie? Ik heb het nog niet zien gebeuren. Dus als we er samen uit willen komen, dan zijn je eigen argumenten niet het enige dat telt. Wil je gelijk hebben of wil je er met die ander uitkomen?

Als je tot elkaar wil komen om de problemen van deze tijd aan te pakken, dan kan je niet anders dan naar de ander te luisteren op een manier die verder gaat dan de argumenten.

• Mijn belang is jouw belang.

Deze stap gaat nog een stuk verder dan de 1^e stap, maar komt er wel uit voort. Immers, als jij in staat bent je eigen waarheid niet centraal te stellen, ontstaat er ruimte om meer naar de gezamenlijkheid te kijken. En daarmee bedoel ik niet het inhoudelijk polderen en wat water in de wijn doen. Ik bedoel een diep besef dat uiteindelijk onze belangen precies hetzelfde zijn. Het lijkt soms dat belangen totaal tegenstijdig zijn, maar als we op een dieper level kijken, dan heeft iedereen uiteindelijk dezelfde behoeftes.

Vanuit die behoeftes kunnen spreken met elkaar levert een totaal ander gesprek op dan argumenten uitwisselen. Het zet ook een stip op de horizon die op de lange termijn kijkt in plaats bevredigt te worden in mijn belang op korte termijn. Dit geldt voor buurten, voor gemeentes, voor onderlinge relaties en vriendschappen en voor landen. Steeds speelt hetzelfde mechanisme een rol: kijk ik vanuit mijn eigen korte termijn belangen of kan ik daar overheen kijken en tot een duurzame dialoog komen?

• We lijken veel meer op elkaar dan dat we verschillen.

Dit is echt de kers op de taart en de moeilijkste in mijn ogen. In onze samenleving, gericht op het individu, zijn we erop gericht ‘het verschil te maken.’ Tijdens een sollicitatie zal iemand niet snel vragen: ‘waarin lijk jij op ieder ander?’ Nee, wij moeten ons onderscheiden. Meer, beter, anders, boven het maaiveld uitsteken, excelleren. En dat veroorzaakt nu precies het probleem! Daardoor onder-scheiden wij ons van de ander en ontstaat er de kloof die we nu juist willen overbruggen.

Wanneer wij in staat zijn een gesprek te voeren in waar wij op elkaar lijken, laten we een andere kant zien van onszelf. Dan komen we er achter dat we allemaal een zelfde set aan eigenschappen hebben die op een andere manier gerangschikt zijn. Maar we zijn bang ‘ons eigen punt’ te verliezen als we daar naar gaan handelen.

De kern van mijn betoog is dat het individu veel beter tot zijn recht komt in de boezem van gedeelde belangen en een duurzaam contact met zichzelf en de ander.

Wat er voor nodig is om hier te komen is zelfkennis en een diepe verbinding met onszelf. Ik heb veel stellen in relaties begeleid en ben er achter gekomen dat de beste kans om een relatie gezond te maken is een hernieuwde verbinding met jezelf. Dat opent het venster naar de wereld op een manier die wij nu nodig hebben om van de pandemie een coronakans te maken. Zodat wij een gezamenlijke waarheid bouwen, met een gedeeld belang en een veel intense contact met onszelf en de ander.

Makkelijk? Absoluut niet! En het is geen quick fix. Dit gaat tijd kosten. Ik ben er iedere dag mee bezig en faal nog voortdurend. Soms is bij mij de verontwaardiging, de pijn en het beeld over de ander ook te sterk om de oversteek te maken.

En het is voor mij de beste weg uit een crisis die alles uit elkaar dreigt te trekken.

Laten we weer naar elkaar toe trekken.

Het is er de tijd voor.

Gerrit Streekstra.